O której godzinie robi się Ciemno?
W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, jakie czynniki wpływają na godzinę zapadania ciemności. Odkryjemy, dlaczego moment zachodu Słońca nie jest jedynym czynnikiem decydującym o zmierzchu, oraz jak lokalizacja geograficzna i pora roku mają wpływ na długość nocy. Przyjrzymy się również narzędziom, które pozwalają nam przewidzieć godzinę, o której robi się ciemno, i jak możemy dostosować nasze aktywności do zmieniających się warunków nocnych. Ciemność jest pełna tajemnic, ale dzięki pewnym wskaźnikom i obserwacjom, możemy lepiej zrozumieć ten fascynujący aspekt naszego codziennego życia.
Od czego zależy godzina zmierzchu?
Godzina zmierzchu, czyli moment, w którym dzień przechodzi w noc i robi się ciemno, zależy od kilku kluczowych czynników:
- Lokalizacja geograficzna: Szerokość geograficzna, na której znajduje się dana lokalizacja, ma ogromny wpływ na godzinę zmierzchu. Na obszarach bliżej równika zmierzch może nadejść stosunkowo szybko po zachodzie słońca, podczas gdy na obszarach o wyższych szerokościach geograficznych, zwłaszcza w okresie zimowym, może być znacznie dłuższy czas między zachodem słońca a momentem zmierzchu.
- Pora roku: Zmierzch zmienia się w ciągu roku ze względu na nachylenie osi Ziemi i jej obieg wokół Słońca. W okresie letnim dni są dłuższe, co oznacza, że godzina zmierzchu jest późniejsza. W okresie zimowym dni są krótsze, co skraca czas między zachodem słońca a zmierzchem.
- Topografia: Topografia danego obszaru, takie jak obecność gór czy dolin, może wpływać na to, kiedy dokładnie następuje zmierzch. W górach słońce może zachodzić wcześniej za horyzontem, a w dolinach może być dłużej widoczne na niebie.
- Warunki atmosferyczne: Obecność chmur, mgła czy pył atmosferyczny może wpłynąć na to, kiedy dokładnie zaczyna się zmierzch. Często chmury mogą opóźniać lub przyspieszać zmierzch, w zależności od ich grubości i lokalizacji.
W rezultacie godzina zmierzchu jest zmienną wielkością, która może znacząco różnić się w zależności od lokalizacji i czasu w roku. To, kiedy dokładnie robi się ciemno, jest rezultatem skomplikowanej kombinacji tych czynników.
Kiedy robi się ciemno – Wiosna
Ogólnie rzecz biorąc, w okresie wiosennym, dni stają się coraz dłuższe, co oznacza, że godzina zmierzchu jest późniejsza niż w okresie zimowym.
- Marzec: W początkowym okresie wiosny, w marcu, godzina zmierzchu może być stosunkowo wcześnie, między 17:00 a 19:00 w zależności od lokalizacji. Jednak w miarę upływu miesiąca dni stają się dłuższe, co skutkuje późniejszą godziną zmierzchu. Duży przeskok (+1 godzina) związany jest ze zmianą czasu.
- Kwiecień: W kwietniu dni są dłuższe niż w marcu, dlatego godzina zmierzchu przesuwa się ku późniejszym godzinom. W tym miesiącu zmierzch może występować między 19:00 a 20:00.
- Maj: W maju dni stają się jeszcze dłuższe, a godzina zmierzchu przesuwa się dalej w przód. W połowie maja zmierzch może występować między 20:00 a 21:00, w zależności od lokalizacji.
| Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | ||
| 01.03.2023 | 17:16:05 | 01.04.2024 | 19:10:39 | 01.05.2024 | 20:02:23 | ||
| 02.03.2023 | 17:17:54 | 02.04.2024 | 19:12:23 | 02.05.2024 | 20:04:05 | ||
| 03.03.2023 | 17:19:43 | 03.04.2024 | 19:14:07 | 03.05.2024 | 20:05:46 | ||
| 04.03.2023 | 17:21:31 | 04.04.2024 | 19:15:50 | 04.05.2024 | 20:07:27 | ||
| 05.03.2023 | 17:23:19 | 05.04.2024 | 19:17:34 | 05.05.2024 | 20:09:08 | ||
| 06.03.2023 | 17:25:06 | 06.04.2024 | 19:19:18 | 06.05.2024 | 20:10:48 | ||
| 07.03.2023 | 17:26:54 | 07.04.2024 | 19:21:01 | 07.05.2024 | 20:12:28 | ||
| 08.03.2023 | 17:28:41 | 08.04.2024 | 19:22:45 | 08.05.2024 | 20:14:08 | ||
| 09.03.2023 | 17:30:28 | 09.04.2024 | 19:24:29 | 09.05.2024 | 20:15:47 | ||
| 10.03.2023 | 17:32:15 | 10.04.2024 | 19:26:12 | 10.05.2024 | 20:17:25 | ||
| 11.03.2023 | 17:34:01 | 11.04.2024 | 19:27:56 | 11.05.2024 | 20:19:03 | ||
| 12.03.2023 | 17:35:48 | 12.04.2024 | 19:29:40 | 12.05.2024 | 20:20:39 | ||
| 13.03.2023 | 17:37:34 | 13.04.2024 | 19:31:24 | 13.05.2024 | 20:22:16 | ||
| 14.03.2023 | 17:39:19 | 14.04.2024 | 19:33:07 | 14.05.2024 | 20:23:51 | ||
| 15.03.2023 | 17:41:05 | 15.04.2024 | 19:34:51 | 15.05.2024 | 20:25:25 | ||
| 16.03.2023 | 17:42:50 | 16.04.2024 | 19:36:35 | 16.05.2024 | 20:26:59 | ||
| 17.03.2023 | 17:44:36 | 17.04.2024 | 19:38:18 | 17.05.2024 | 20:28:32 | ||
| 18.03.2023 | 17:46:21 | 18.04.2024 | 19:40:02 | 18.05.2024 | 20:30:03 | ||
| 19.03.2023 | 17:48:06 | 19.04.2024 | 19:41:46 | 19.05.2024 | 20:31:33 | ||
| 20.03.2023 | 17:49:50 | 20.04.2024 | 19:43:29 | 20.05.2024 | 20:33:03 | ||
| 21.03.2023 | 17:51:35 | 21.04.2024 | 19:45:13 | 21.05.2024 | 20:34:31 | ||
| 22.03.2023 | 17:53:20 | 22.04.2024 | 19:46:57 | 22.05.2024 | 20:35:57 | ||
| 23.03.2023 | 17:55:04 | 23.04.2024 | 19:48:40 | 23.05.2024 | 20:37:23 | ||
| 24.03.2023 | 17:56:48 | 24.04.2024 | 19:50:23 | 24.05.2024 | 20:38:47 | ||
| 25.03.2023 | 17:58:32 | 25.04.2024 | 19:52:07 | 25.05.2024 | 20:40:09 | ||
| 26.03.2023 | 19:00:16 | 26.04.2024 | 19:53:50 | 26.05.2024 | 20:41:30 | ||
| 27.03.2023 | 19:02:00 | 27.04.2024 | 19:55:33 | 27.05.2024 | 20:42:49 | ||
| 28.03.2023 | 19:03:44 | 28.04.2024 | 19:57:16 | 28.05.2024 | 20:44:06 | ||
| 29.03.2023 | 19:05:28 | 29.04.2024 | 19:58:58 | 29.05.2024 | 20:45:22 | ||
| 30.03.2023 | 19:07:12 | 30.04.2024 | 20:00:41 | 30.05.2024 | 20:46:35 | ||
| 31.03.2023 | 19:08:56 | 31.05.2024 | 20:47:47 |
O której godzinie robi się ciemno – Latem?
Latem dni są znacznie dłuższe niż w pozostałych porach roku, co oznacza, że godzina zmierzchu jest znacznie późniejsza. Na obszarze Polski, w trakcie letnich miesięcy, godzina, o której robi się ciemno, może być stosunkowo późna.
- Czerwiec: W czerwcu dni są najdłuższe w roku, a godzina zmierzchu może występować między 20:50 a 21:00, w zależności od lokalizacji. W tym miesiącu następuje przesilenie, co oznacza coraz krótsze dni.
- Lipiec: W lipcu dni nadal są długie, a godzina zmierzchu przesuwa się ku wcześniejszym godzinom. W tym miesiącu zmierzch może występować między 21:00 a 20:30.
- Sierpień: W sierpniu dni są nadal długie, choć już znacząco krótsze niż w czerwcu. W połowie sierpnia zmierzch może występować między 20:30 a 19:30.
| Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | ||
| 01.06.2024 | 20:48:56 | 01.07.2024 | 21:02:49 | 01.08.2024 | 20:29:57 | ||
| 02.06.2024 | 20:50:04 | 02.07.2024 | 21:02:29 | 02.08.2024 | 20:28:15 | ||
| 03.06.2024 | 20:51:09 | 03.07.2024 | 21:02:05 | 03.08.2024 | 20:26:31 | ||
| 04.06.2024 | 20:52:12 | 04.07.2024 | 21:01:38 | 04.08.2024 | 20:24:46 | ||
| 05.06.2024 | 20:53:13 | 05.07.2024 | 21:01:08 | 05.08.2024 | 20:22:59 | ||
| 06.06.2024 | 20:54:11 | 06.07.2024 | 21:00:35 | 06.08.2024 | 20:21:10 | ||
| 07.06.2024 | 20:55:07 | 07.07.2024 | 20:59:58 | 07.08.2024 | 20:19:20 | ||
| 08.06.2024 | 20:56:00 | 08.07.2024 | 20:59:19 | 08.08.2024 | 20:17:28 | ||
| 09.06.2024 | 20:56:51 | 09.07.2024 | 20:58:36 | 09.08.2024 | 20:15:34 | ||
| 10.06.2024 | 20:57:39 | 10.07.2024 | 20:57:50 | 10.08.2024 | 20:13:39 | ||
| 11.06.2024 | 20:58:24 | 11.07.2024 | 20:57:02 | 11.08.2024 | 20:11:43 | ||
| 12.06.2024 | 20:59:07 | 12.07.2024 | 20:56:10 | 12.08.2024 | 20:09:45 | ||
| 13.06.2024 | 20:59:47 | 13.07.2024 | 20:55:16 | 13.08.2024 | 20:07:46 | ||
| 14.06.2024 | 21:00:23 | 14.07.2024 | 20:54:19 | 14.08.2024 | 20:05:46 | ||
| 15.06.2024 | 21:00:57 | 15.07.2024 | 20:53:18 | 15.08.2024 | 20:03:44 | ||
| 16.06.2024 | 21:01:28 | 16.07.2024 | 20:52:16 | 16.08.2024 | 20:01:42 | ||
| 17.06.2024 | 21:01:56 | 17.07.2024 | 20:51:10 | 17.08.2024 | 19:59:38 | ||
| 18.06.2024 | 21:02:20 | 18.07.2024 | 20:50:02 | 18.08.2024 | 19:57:33 | ||
| 19.06.2024 | 21:02:42 | 19.07.2024 | 20:48:51 | 19.08.2024 | 19:55:27 | ||
| 20.06.2024 | 21:03:00 | 20.07.2024 | 20:47:38 | 20.08.2024 | 19:53:20 | ||
| 21.06.2024 | 21:03:16 | 21.07.2024 | 20:46:22 | 21.08.2024 | 19:51:11 | ||
| 22.06.2024 | 21:03:28 | 22.07.2024 | 20:45:03 | 22.08.2024 | 19:49:02 | ||
| 23.06.2024 | 21:03:36 | 23.07.2024 | 20:43:43 | 23.08.2024 | 19:46:52 | ||
| 24.06.2024 | 21:03:42 | 24.07.2024 | 20:42:19 | 24.08.2024 | 19:44:42 | ||
| 25.06.2024 | 21:03:44 | 25.07.2024 | 20:40:54 | 25.08.2024 | 19:42:30 | ||
| 26.06.2024 | 21:03:43 | 26.07.2024 | 20:39:26 | 26.08.2024 | 19:40:17 | ||
| 27.06.2024 | 21:03:39 | 27.07.2024 | 20:37:57 | 27.08.2024 | 19:38:04 | ||
| 28.06.2024 | 21:03:31 | 28.07.2024 | 20:36:25 | 28.08.2024 | 19:35:50 | ||
| 29.06.2024 | 21:03:21 | 29.07.2024 | 20:34:51 | 29.08.2024 | 19:33:36 | ||
| 30.06.2024 | 21:03:07 | 30.07.2024 | 20:33:15 | 30.08.2024 | 19:31:20 | ||
| 31.07.2024 | 20:31:37 | 31.08.2024 | 19:29:04 |
Jesień – czas na krótsze dni
Jesień to pora roku, która charakteryzuje się skracającymi się dniami i dłuższymi nocami. To efekt nachylenia osi Ziemi i jej orbity wokół Słońca. W miarę zbliżania się do jesieni, dni stają się coraz krótsze, a godzina zmierzchu wcześniejsza.
- Wrzesień: W pierwszym miesiącu jesieni, w okolicach września, godzina zmierzchu może występować między 19:25 a 18:20, w zależności od lokalizacji. Dni są wciąż stosunkowo długie.
- Październik: W październiku dni zaczynają się znacząco skracać, a godzina zmierzchu przesuwa się ku wcześniejszym godzinom. W tym miesiącu zmierzch może występować między 18:15 a 16:11 (występuje zmiana czasu).
- Listopad: W listopadzie dni są już krótkie, a godzina zmierzchu jest stosunkowo wcześnie. Zmierzch może występować między 16:10 a 15:30, co oznacza, że wieczory są znacznie ciemniejsze niż latem.
| Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | ||
| 01.09.2024 | 19:26:48 | 01.10.2024 | 18:16:32 | 01.11.2024 | 16:09:58 | ||
| 02.09.2024 | 19:24:31 | 02.10.2024 | 18:14:12 | 02.11.2024 | 16:08:07 | ||
| 03.09.2024 | 19:22:13 | 03.10.2024 | 18:11:53 | 03.11.2024 | 16:06:17 | ||
| 04.09.2024 | 19:19:55 | 04.10.2024 | 18:09:35 | 04.11.2024 | 16:04:29 | ||
| 05.09.2024 | 19:17:36 | 05.10.2024 | 18:07:16 | 05.11.2024 | 16:02:43 | ||
| 06.09.2024 | 19:15:17 | 06.10.2024 | 18:04:58 | 06.11.2024 | 16:00:59 | ||
| 07.09.2024 | 19:12:58 | 07.10.2024 | 18:02:41 | 07.11.2024 | 15:59:16 | ||
| 08.09.2024 | 19:10:38 | 08.10.2024 | 18:00:24 | 08.11.2024 | 15:57:35 | ||
| 09.09.2024 | 19:08:18 | 09.10.2024 | 17:58:08 | 09.11.2024 | 15:55:57 | ||
| 10.09.2024 | 19:05:58 | 10.10.2024 | 17:55:52 | 10.11.2024 | 15:54:20 | ||
| 11.09.2024 | 19:03:37 | 11.10.2024 | 17:53:37 | 11.11.2024 | 15:52:45 | ||
| 12.09.2024 | 19:01:16 | 12.10.2024 | 17:51:23 | 12.11.2024 | 15:51:12 | ||
| 13.09.2024 | 18:58:55 | 13.10.2024 | 17:49:10 | 13.11.2024 | 15:49:42 | ||
| 14.09.2024 | 18:56:34 | 14.10.2024 | 17:46:57 | 14.11.2024 | 15:48:13 | ||
| 15.09.2024 | 18:54:12 | 15.10.2024 | 17:44:45 | 15.11.2024 | 15:46:47 | ||
| 16.09.2024 | 18:51:51 | 16.10.2024 | 17:42:33 | 16.11.2024 | 15:45:23 | ||
| 17.09.2024 | 18:49:29 | 17.10.2024 | 17:40:23 | 17.11.2024 | 15:44:02 | ||
| 18.09.2024 | 18:47:07 | 18.10.2024 | 17:38:14 | 18.11.2024 | 15:42:43 | ||
| 19.09.2024 | 18:44:45 | 19.10.2024 | 17:36:05 | 19.11.2024 | 15:41:26 | ||
| 20.09.2024 | 18:42:24 | 20.10.2024 | 17:33:57 | 20.11.2024 | 15:40:12 | ||
| 21.09.2024 | 18:40:02 | 21.10.2024 | 17:31:51 | 21.11.2024 | 15:39:00 | ||
| 22.09.2024 | 18:37:40 | 22.10.2024 | 17:29:45 | 22.11.2024 | 15:37:52 | ||
| 23.09.2024 | 18:35:19 | 23.10.2024 | 17:27:41 | 23.11.2024 | 15:36:45 | ||
| 24.09.2024 | 18:32:57 | 24.10.2024 | 17:25:38 | 24.11.2024 | 15:35:42 | ||
| 25.09.2024 | 18:30:36 | 25.10.2024 | 17:23:36 | 25.11.2024 | 15:34:41 | ||
| 26.09.2024 | 18:28:14 | 26.10.2024 | 17:21:35 | 26.11.2024 | 15:33:44 | ||
| 27.09.2024 | 18:25:53 | 27.10.2024 | 17:19:35 | 27.11.2024 | 15:32:49 | ||
| 28.09.2024 | 18:23:33 | 28.10.2024 | 17:17:37 | 28.11.2024 | 15:31:57 | ||
| 29.09.2024 | 18:21:12 | 29.10.2024 | 16:15:40 | 29.11.2024 | 15:31:09 | ||
| 30.09.2024 | 18:18:52 | 30.10.2024 | 16:13:44 | 30.11.2024 | 15:30:23 | ||
| 31.10.2024 | 16:11:50 |
Zima – najciemniejsze dni
Zima to pora roku, która przynosi najkrótsze dni i najdłuższe noce w roku.
- Grudzień: W grudniu dni są najkrótsze w roku, a godzina zmierzchu może występować między 15:30 a 15:26, w zależności od lokalizacji. Pod koniec miesiąca dni stają się dłuższe.
- Styczeń: W styczniu dni nadal są krótkie, a godzina zmierzchu przypada na porę popołudniową, między 15:35 a 16:30.
- Luty: W lutym dni są nieco dłuższe niż w styczniu, ale nadal jest stosunkowo wcześnie ciemno. Zmierzch może występować między 16:35 a 17:15.
| Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | Data | Zachód Słońca | ||
| 01.12.2024 | 15:29:40 | 01.01.2024 | 15:35:51 | 01.02.2024 | 16:24:06 | ||
| 02.12.2024 | 15:29:01 | 02.01.2024 | 15:36:56 | 02.02.2024 | 16:25:57 | ||
| 03.12.2024 | 15:28:25 | 03.01.2024 | 15:38:03 | 03.02.2024 | 16:27:49 | ||
| 04.12.2024 | 15:27:52 | 04.01.2024 | 15:39:13 | 04.02.2024 | 16:29:40 | ||
| 05.12.2024 | 15:27:22 | 05.01.2024 | 15:40:25 | 05.02.2024 | 16:31:32 | ||
| 06.12.2024 | 15:26:56 | 06.01.2024 | 15:41:40 | 06.02.2024 | 16:33:24 | ||
| 07.12.2024 | 15:26:33 | 07.01.2024 | 15:42:57 | 07.02.2024 | 16:35:16 | ||
| 08.12.2024 | 15:26:14 | 08.01.2024 | 15:44:17 | 08.02.2024 | 16:37:09 | ||
| 09.12.2024 | 15:25:58 | 09.01.2024 | 15:45:39 | 09.02.2024 | 16:39:01 | ||
| 10.12.2024 | 15:25:45 | 10.01.2024 | 15:47:03 | 10.02.2024 | 16:40:54 | ||
| 11.12.2024 | 15:25:36 | 11.01.2024 | 15:48:29 | 11.02.2024 | 16:42:46 | ||
| 12.12.2024 | 15:25:30 | 12.01.2024 | 15:49:57 | 12.02.2024 | 16:44:39 | ||
| 13.12.2024 | 15:25:28 | 13.01.2024 | 15:51:27 | 13.02.2024 | 16:46:31 | ||
| 14.12.2024 | 15:25:29 | 14.01.2024 | 15:52:58 | 14.02.2024 | 16:48:23 | ||
| 15.12.2024 | 15:25:34 | 15.01.2024 | 15:54:32 | 15.02.2024 | 16:50:15 | ||
| 16.12.2024 | 15:25:43 | 16.01.2024 | 15:56:07 | 16.02.2024 | 16:52:08 | ||
| 17.12.2024 | 15:25:55 | 17.01.2024 | 15:57:44 | 17.02.2024 | 16:53:59 | ||
| 18.12.2024 | 15:26:10 | 18.01.2024 | 15:59:22 | 18.02.2024 | 16:55:51 | ||
| 19.12.2024 | 15:26:29 | 19.01.2024 | 16:01:02 | 19.02.2024 | 16:57:43 | ||
| 20.12.2024 | 15:26:51 | 20.01.2024 | 16:02:42 | 20.02.2024 | 16:59:34 | ||
| 21.12.2024 | 15:27:17 | 21.01.2024 | 16:04:25 | 21.02.2024 | 17:01:25 | ||
| 22.12.2024 | 15:27:46 | 22.01.2024 | 16:06:08 | 22.02.2024 | 17:03:16 | ||
| 23.12.2024 | 15:28:19 | 23.01.2024 | 16:07:52 | 23.02.2024 | 17:05:07 | ||
| 24.12.2024 | 15:28:54 | 24.01.2024 | 16:09:37 | 24.02.2024 | 17:06:57 | ||
| 25.12.2024 | 15:29:34 | 25.01.2024 | 16:11:23 | 25.02.2024 | 17:08:47 | ||
| 26.12.2024 | 15:30:16 | 26.01.2024 | 16:13:10 | 26.02.2024 | 17:10:37 | ||
| 27.12.2024 | 15:31:02 | 27.01.2024 | 16:14:58 | 27.02.2024 | 17:12:27 | ||
| 28.12.2024 | 15:31:51 | 28.01.2024 | 16:16:47 | 28.02.2024 | 17:14:16 | ||
| 29.12.2024 | 15:32:42 | 29.01.2024 | 16:18:36 | ||||
| 30.12.2024 | 15:33:37 | 30.01.2024 | 16:20:25 | ||||
| 31.12.2024 | 15:34:35 | 31.01.2024 | 16:22:16 |
W okresie zimowym jest to wyjątkowo wyraźne, a wieczory są długie i ciemne. Jest to czas, kiedy wiele osób korzysta z dodatkowego oświetlenia i świateł, aby oświetlić swoje otoczenie w godzinach wieczornych.
Jak długo jest jasno po zachodzie?
W ogólnym zakresie, jasność po zachodzie Słońca może trwać od kilku minut do około godziny, ale to jest tylko ogólna zasada.
W okresie letnim, kiedy dni są najdłuższe, jasno po zachodzie Słońca może być znacznie dłuższa niż w okresie zimowym.
Polska leży na takiej szerokości geograficznej, że mówimy tu bardziej o okresie 1 godziny w okresie letnim niż kilku godzin.
Gdzie słońce zachodzi najpóźniej w Polsce?
Najpóźniejszy zachód Słońca można zaobserwować na zachodnich krańcach Polski, czyli w województwach Dolnośląskim, Lubuskim, Zachodnio-Pomorskim, Wielkopolskim. W szczególności tereny nad Bałtykiem, takie jak np. wyspa Wolin, a także obszary przy granicy z Niemcami, takie jak Zielona Góra, Szczecin, Wrocław czy Poznań, mogą cieszyć się nieco dłuższymi dniem i późniejszym zachodem Słońca w porównaniu do wschodnich części Polski.
Jednak różnica w godzinie zachodu Słońca między zachodem a wschodem Polski nie jest bardzo duża i wynosi zazwyczaj kilka minut. Największa różnica w długości dnia i godzinie zachodu Słońca w Polsce występuje w okresie letnim, gdy dni są najdłuższe.
Zmierzch – co to i kiedy się zaczyna?
Zmierzch to okres po zachodzie Słońca, kiedy Ziemia jest nadal oświetlona światłem słonecznym rozproszonym w atmosferze. Wyróżnia się trzy główne fazy zmierzchu:
- Zmierzch cywilny: Rozpoczyna się, gdy środek tarczy słonecznej znajduje się nie więcej niż 6° poniżej horyzontu. W tym czasie niebo jest jeszcze stosunkowo jasne, co umożliwia wykonywanie codziennych czynności bez dodatkowego oświetlenia.
- Zmierzch żeglarski (nautyczny): Następuje, gdy środek tarczy słonecznej jest od 6 do 12° poniżej horyzontu. To okres, w którym niebo staje się już ciemniejsze, ale nadal można orientować się na morzu i wykonywać nawigację morską.
- Zmierzch astronomiczny: Rozpoczyna się, gdy środek tarczy słonecznej jest od 12 do 18° poniżej horyzontu. To najciemniejszy etap zmierzchu, kiedy niebo staje się całkowicie ciemne, a gwiazdy i planety stają się bardziej widoczne. Po zmierzchu astronomicznym rozpoczyna się noc astronomiczna.
Długość tych faz zmierzchu jest związana z szerokością geograficzną, porą roku i konkretnym dniem. W miarę jak Słońce przemieszcza się pod horyzontem, zmierzch przechodzi przez te fazy, a wieczór staje się coraz ciemniejszy.
