Japońskie znaki i symbole szczęścia oraz ich znaczenie
Kultura wschodu coraz bardziej przyciąga Europejczyków w tym Polaków. Zamiast do USA wielu z nas woli odwiedzić Azję i zetknąć się z zupełnie inną kulturą. Różnice widoczne są gołym okiem, również gdy spojrzymy na lokalne wierzenia. Bardzo ciekawym tematem do rozpracowania jest kwestia japońskich symboli szczęścia. Szczęście po japońsku może i oznacza w gruncie to samo co w Polsce, ale znaki i symbole, które je opisują są zupełnie różne. W tym artykule chcemy omówić popularne japońskie znaki szczęścia więc jeśli chcesz poznać japońskie symbole szczęścia to nie ma to lepszego miejsca.
Szczęście po japońsku

W języku japońskim nie istnieje jeden pojedynczy znak, który jednoznacznie oznaczałby „szczęście” w tym samym sensie, co w języku polskim. Jednakże, słowo „szczęście” w japońskim może być wyrażane za pomocą kilku znaków kanji, a także hiragany lub katakany w zależności od kontekstu i preferencji.
Szczęście po japońsku zapisywane jest jako 幸福 czyli Kōfuku.
- 幸 (kō / shiawase): Ten znak oznacza „szczęście” lub „szczęśliwy”. Znak ten może odnosić się do pozytywnego stanu umysłu, pomyślności, błogosławieństwa czy ogólnego dobrostanu emocjonalnego. W kontekście „幸福”, ten znak symbolizuje szczęście jako pożądane i pozytywne uczucie.
- 福 (fuku): Oznacza „bogactwo”, „szczęście” lub „dobrobyt”. Ten znak jest często używany, aby wyrazić życzenie pomyślności, szczęścia i błogosławieństwa dla siebie lub innych. W kontekście „幸福”, „福” podkreśla dostatek i dobrobyt związany ze szczęściem.
Podsumowując, „幸福” (kōfuku / shiawase) to połączenie dwóch znaków, z których każdy wnosi unikalne elementy do pełniejszego zrozumienia szczęścia. To słowo jest używane w różnych kontekstach, od życzeń pomyślności po wyrażanie osobistego szczęścia i radości.
Japoński znak szczęścia
Oprócz wyżej wymienionego dosłownego tłumaczenia „szczęścia” po japońsku istnieją również inne wyrażenia, które odnoszą się do radości.
- 幸せ者 (shiawase mono): Osoba szczęśliwa.
- 幸い (saiwai): Szczęście, fortuna.
- 幸福感 (kōfuku-kan): Poczucie szczęścia.
- 喜び (yorokobi): Radość.
- 楽しい (tanoshii): Zabawne, radosne, przyjemne.
- 嬉しい (ureshii): Szczęśliwy, radosny.
- 運 (un): Los, szczęście, fortuna.
- 吉兆 (kicchou): Znak pomyślny, dobry omen.
- 愉快 (yukai): Radosny, wesoły.
- 笑顔 (egao): Uśmiech, uśmiechnięta twarz.
Powyższe wyrażenia pokazują różne aspekty szczęścia, od ogólnego uczucia radości po szczęśliwe zdarzenia czy pomyślne wróżby. Japoński, podobnie jak wiele innych języków, ma różnorodne słownictwo, aby opisać różne odcienie i doznania związane ze szczęściem.
Co w Japonii przynosi szczęście?
W Japonii podobnie jak na całym świecie próbowano dopomóc szczęściu przy pomocy różnych talizmanów. Poniżej prezentujemy najbardziej znane i rozpowszechnione japońskie symbole szczęścia.
1. Japoński Kot Maneki-neko (招き猫)

Najbardziej znanym japońskim symbolem szczęścia jest Maneki-neko co należy tłumaczyć z japońskiego jako „kot zapraszający”. Jest to nic innego jak figurka kota w pozie siedzącej z uniesioną łapą (zazwyczaj lewą). Ma być to gest zapraszający do wejścia.
Ustawiane są przy wejściach do sklepów, restauracji czy nawet domów publicznych. Również punkty z losami obrały sobie tą figurkę jako element obowiązkowy wystroju. Normalni mieszkańcy nie prowadzący biznesów umieszczają figurki Maneki neko przy wejściu w celu przeciągnięcia dobrobytu i zatrzymywania zła.
Koty w Japonii uznaje się za symbol przynoszący szczęście. Tego typu spojrzenie na te zwierzęta obowiązuje od okresu Edo przypadającego na rok 1603.
Pierwowzorem dla figurek jest japoński bobtail.
Trójkolorowe koty, rodzą się rzadko i to one symbolizują największą dawkę szczęścia. Talizmany i figurki Maneki-neko często przedstawiane są w czerwonej chuście/obroży ze złotym dzwoneczkiem lub blaszką, na której wygrawerowane jest określenie które kot ma przyciągać np. pieniądze.
Wspomnieliśmy, że spotyka się figurki z uniesioną lewą bądź prawą łapą. Różnica polega na tym, że lewa łapa w górze ma zapraszać gości, natomiast prawa zapewniać szczęście. Im wyżej kot ma uniesioną łapkę tym więcej gości bądź szczęścia będzie miała dana restauracja/dom. Kolor figurki ma różne znaczenie:
- Trójkolorowy – zapewnia najwięcej szczęścia ze wszystkich
- Czerwony -odpędza choroby
- Różowy – zapewnia adoratorów
- Biały – symbolizuje czystość i niewinność
- Czarny – odstrasza demony
Maneki-neko jest często spotykane w japońskich mangach (komiksach) i anime (serialach animowanych)
Warto zaznaczyć, że również w Chinach i Indiach jest to popularny symbol.
2. Tsuru – Japoński żuraw (鶴)

Drugim symbolem o którym wspomnimy jest żuraw. Jego symbolika wykracza poza szczęście i dotyka wierności, mądrości oraz długowieczności. Jest to posłaniec dobrej nowiny. W japońskich legendach Tsuru dożywa tysiąca lat, a gdy dożyje dwóch tysięcy zmienia się w czarnego.
Tsuru to częsty motyw origami, stosuje się je min. na weselach jako wróżbę stabilnego związku. Złożenie tysiąca żurawi spełni twoje życzenie.
Można w tym miejscu również przytoczyć historię Sadako Sasaki, dziewczynki która w wyniku ataku atomowego na Hiroszimę zapadła na chorobę popromienną. Dziewczynka zgodnie z tradycją chciała stworzyć tysiąc żurawi jednak zrobiła ich 644 i zmarła.

Po jej śmierci koledzy i koleżanki ze szkolonej klasy dokończyły kolejne 356 by oddać jej cześć. W celu upamiętnienia hartu ducha młodej Japonki wzniesiono pomnik dziewczynki w Parku Pokoju. Jest to symbol niezłomności oraz nadziei, że podobna tragedia już nigdy więcej się nie wydarzy.
3. Daruma (達磨)

Daruma (達磨) to tradycyjna japońska lalka, pusta w środku beż żadnych kończyn, typowa „wańka wstańka”. Lalka wzorowana jest na Bodhidharmie stworzycielu buddyzmu zen, występuje w różnych rozmiarach.
Przedstawia w sposób karykaturalny, ale zgodny z legendami, brodatego Dharmę. Miał zatracić ręce oraz nogi podczas wieloletniej medytacji. Jego wyraz twarzy jest zawzięty, wyraża determinację i wolę do pokonywania codziennych trudności. Dodatkowo kojarzy się ze zdrowiem, pomyślnością i szczęściem, bo za każdym razem gdy upadnie, powstaje.
Daruma w okresie Edo był uważany za świętego chroniącego przed ospą i innymi chorobami zakaźnymi. Podobnie jak Maneki-neko znaczenie ma kolor lalki:
- Zielony – dobre zdrowie
- Różowy – miłość
- Czarny – ochrona przed złem
- Czerwony – ochrona przed chorobami
- Biały – czystość umysłu
- Złoty – powodzenie w finansach
Ciekawostką jest fakt, że lalki kupuje się zazwyczaj bez namalowanych źrenic, te maluje się w ważnym dla siebie dniu. Japończycy często wykorzystują lalki Daruma do prozaicznych spraw, jak zdanie egzaminu czy znalezienie pracy.
4. Kokeshi (こけし)

Kokeshi (こけし) to tradycyjna lalka bez kończyn wykonywana z drewna. Ten talizman ma opowiadać za zbiory i płodność, jedno średnio ma się do drugiego, ale tradycja jest tradycją.
Pierwotne znaczenie tych lalek jest zupełnie inne i niemające wiele wspólnego ze szczęściem, jeżeli interesuje cię ten temat w szerszym omówieniu zapraszamy do osobnego wpisu o Kokeshi.
5. Kwiat wiśni – Sakura (桜)

Kwiaty wiśni są niezwykle piękne i urzekające, a jednocześnie krótkotrwałe. Ich kwitnienie trwa tylko przez krótki okres, zazwyczaj od końca marca do początku kwietnia. To krótkotrwałość kwitnienia jest metaforą krótkiego, ale intensywnego piękna i przypomina o ulotności życia.
japońskiej mitologii kwiaty wiśni są czasem związane z bóstwem płodności. Wierzono, że drzewa wiśniowe mogą przyciągnąć dobre duchy, przynoszące urodzaj i pomyślność. Symbolika ta ma związek z rolnictwem i nadzieją na obfite plony.
Kwiat wiśni jest często kojarzony z miłością, szczególnie w kontekście literatury i poezji. W tradycji japońskiej jest też związany z kobiecością i delikatnością.
6. Kadomatsu (門松)

Kadomatsu (門松) to tradycyjna japońska dekoracja używana podczas Nowego Roku, zwłaszcza w regionie Tōhoku umieszczana przed drzwiami wejściowymi domów, świątyń i biznesów. Symbolizuje ona zdrowie, długowieczność, dobrobyt i pomyślność na nadchodzący rok. Składają się z trzech gałązek sosny, trzech gałązek bambusa i ozdobnych łodyg trawy sagi.
- Sosna (松, Matsu) – Reprezentuje ona trwałość, siłę i odporność w obliczu trudności. Liście sosny symbolizują również długowieczność.
- Bambus (竹, Take): Bambus reprezentuje elastyczność i odporność. Jego zdolność do gięcia, ale niełamania się, symbolizuje umiejętność przystosowania się do zmian i trudności.
- Sagi (鷺, Sagi): Sagi to ozdobne łodygi trawy, które nadają Kadomatsu elegancki wygląd. Trzcina sagi jest również trwała, co dodatkowo podkreśla trwałość i siłę w tradycji.
Kadomatsu jest ustawiany przed drzwiami wejściowymi w okresie Nowego Roku, zazwyczaj od 1 stycznia do 7 stycznia. Po tym okresie dekoracja jest usuwana, często spalana lub wrzucana do rzeki, co jest związane z wiarą w oczyszczenie i odrzucenie nieszczęść.
7. Koi (鯉)

Koi (鯉) to określenie na karpiowate ryby Nishiki-goi, z których najbardziej znane są właśnie Koi popularne w japońskiej kulturze, a także w sztuce ogrodowej i tatuażach.
Karpie Koi są znane z ich siły i wytrzymałości, zwłaszcza wobec nurtów rzek, ponieważ są zdolne do pokonywania przeciwności. W kontekście symboliki, koi często są postrzegane jako metafora dla siły charakteru i wytrwałości w obliczu trudności.
japońskiej kulturze, zwłaszcza w kontekście noworocznych celebracji, koi są utożsamiane z sukcesem i dobrze prosperującym życiem. Wierzy się, że ujrzenie koi na nowo urodzonego dziecka przyniesie mu szczęście i pomyślność.
8. Kaeru (駆ける)

W japońskiej kulturze żaba (駆ける, „kaeru”) jest czasem uważana za symbol szczęścia. Symbolika ta wynika z homofonicznej gry słów w japońskim, ponieważ „kaeru” (駆ける) oznacza również „wrócić” lub „powrócić”. To połączenie daje miejsce różnym interpretacjom i wierzeniom związanym ze szczęściem.
Ze względu na homofoniczną relację między „kaeru” (żaba) a „kaeru” (powrócić), żaba jest czasem postrzegana jako symbol powrotu do domu. Dlatego obrazy lub rzeźby przedstawiające żabę mogą być obecne w domach, aby przynieść szczęście i bezpieczeństwo.
W niektórych regionach Japonii, żaby są uważane za amulety przynoszące szczęście.
9. Hotei (布袋)

Hotei jest przedstawiany jako uśmiechnięty mnich o pełnym twarzy, z gołym brzuchem i dużym workiem. Jego obfity brzuch jest symbolem obfitości, a worek, który nosi, jest pełen skarbów i szczęścia.
Hotei ma korzenie w chińskim buddyzmie, gdzie był znany jako Budai lub Pu-Tai. Historia mówi, że był to buddyjski mnich ze średniowiecznej Chin, który był znanym joginem i arhatem, a także był postacią bardziej ascetyczną niż jego późniejsze japońskie wizerunki.
10. Szczęśliwe liczby

W japońskiej kulturze nie ma jednej szczęśliwej liczby, która byłaby uniwersalnie uznawana za symbol szczęścia. Jednakże pewne liczby są postrzegane jako szczególnie pozytywne, a inne mogą być uważane za mniej korzystne z powodu podobieństwa ich wymowy do słów o negatywnych konotacjach.
- Szczęśliwa liczba 7: Podobnie jak w wielu kulturach na świecie, liczba 7 jest uważana za szczególnie pozytywną w japońskiej tradycji. Jest ona kojarzona z duchowym znaczeniem, harmonią i powodzeniem.
- Nieszczęśliwa liczba 4: Liczba 4 jest uważana za nieszczęśliwą w japońskiej kulturze z powodu fonetycznego podobieństwa do słowa „shi”, które oznacza śmierć. Dlatego miejsca publiczne często pomijają numer 4, na przykład w numeracji pięter w budynkach.
- Szczęśliwa liczba 8: W Japonii liczba 8 jest uznawana za szczęśliwą z powodu podobieństwa do słowa „ya” lub „yattō,” co oznacza „prosperować” lub „dobrze się rozwijać.”
- Szczęśliwa liczba 9: Liczba 9 jest czasem uznawana za szczęśliwą, ponieważ brzmi jak słowo „ku” lub „kyū,” które oznacza „długowieczność” lub „wieczność.”
Warto zaznaczyć, że znaczenie liczby w kontekście szczęścia może się różnić w zależności od regionu, wierzeń i tradycji. Podejście do liczb jest również wpisane w kulturę chińską, co wpływa na japońskie przekonania dotyczące szczęśliwych i nieszczęśliwych liczb.
Japoński znak szczęścia – podsumowanie
Nadajemy symbolikę wielu rzeczom niezależnie od kultur w jakich się obracamy. Jak widać nawet tak daleka geograficznie i kulturowo z naszego punktu widzenia Japonia posiada swoje symbole szczęścia. Różnią się one znacząco od naszych, jednak czy taki żuraw nie ma znaczenia bardzo bliskiego do tego które przypisujemy bocianom?
Przenikanie kultur i globalizacja sprawiają, że symbolika bardzo się miesza, ale takie drobne elementy kultur są bardzo ciekawe i poszerzają horyzonty. W tym wpisie to by było na tyle, nie pozostaje nam nic innego jak życzyć wam szczęścia!